زنانگی و سرمایه‌داری در آنتیبلوم آمریکا

هنگامی که همین دختران کوچک آمریکایی به سنین نوجوانی و زنانگی خود می‌رسیدند توجهشان به خانه به‌مثابه حریم امن و انتخاب همسری که می‌توانست آنها را پای‌بند خانه کند جلب می‌شد. توصیه‌های حول مسئلة زناشویی عموماً رئوسی ابتدایی داشت:[زنان می‌بایست] از نوشیدن الکل، مردان عیاش و فاسق بپرهیزید و مهم‌تر از همه فقط با عشق ازدواج کنند! برای عمل‌کردن به این نصایح یک زن جوان بایستی به طرز بیگانه‌ای به هویت زنانه خود دست پیدا می‌کرد. چه عقیده بر آن بود که «طبیعت زن از عشق تغذیه می‌کند و عشق تمام زندگی او است.» این در حالی بود که عشق، این یگانه کیفیت فراگیر و سرخوشانه، به‌ندرت تعریف شده و به‌عوض در تک‌گویی‌های قهرمانان زن داستان‌ها به شرح زیر نمودار می‌شد: «وقتی نخستین‌بار [به عشق] فکر کردم، هرچند که درست به‌خاطر ندارم چه زمانی بوده است، همواره اندیشیده‌ام که هرگز با مردی ازدواج نخواهم کرد که حاضر نیستم برایش بمیرم.» در همین دیالوگ کوتاه، عشق به‌مثابه نوعی قربانی‌شدن در راه مرگ به نظر می‌رسد. قهرمان زن دیگری عشق را این‌گونه تصویر می‌کند: که «می‌خواهم اراده زنانه‌ام خاضعانه در برابر ذهنی قوی‌تر سر تعظیم فرو آورد.» در مقابل شخصیت مردی که در این رمان در نقش مکمل زن می‌نشیند این‌گونه احساسات خود را توصیف می‌کند: «در خود نوعی حق مالکیت غیرقانونی نسبت به او احساس می‌کنم» و یا آنکه «آرزو دارم که بتوانم سرنوشت او را در دست بگیرم». این‌چنین، رمان‌های عاشقانه عامه‌پسند دهه ۱۸۵۰ مملو از چنین عبارات زنانه عاشقانه و مشمول بر مواردی اساسی به شرح زیر است: عشق نقطه ثقل هویت زنانه است؛ این عشق در تخیلات نوجوانان به بلوغ می‌رسد، در خود جاذبه‌های شدید احساسی همراه با مضامین فداکارانه داشته و به تبعیت از یک مرد در پیوند زناشویی منتهی می‌شود. این نگاه رمانتیک به زنانگی و عشق کارکردهای جامعه‌شناختی ناپخته‌ای نیز داشت. اول آنکه، عشق رمانتیک در حکم مشوقی برای ازدواج بود که سازوکارهای ازدواج سنتی و از پیش مقرر شده به‌وسیله والدین را از میان می‌برد. در وهله دوم، افراط در عشق رمانتیک مقوم الگوهای زنانگی بود که شکاف میان دو جنس را وسعت بخشیده و زنان را به آشتی با شخصیت مردانه بیگانه، هم‌خوابگی و هم‌سفرگی با آنان فرامی‌خواند. در نهایت آنکه، سیاست جنسی‌ای پسِ پشت این خوانش از عشق نوعی آمادگی ذهنی برای پذیرفتن انقیادی بود که از مشخصه بارز زندگی یک زن متأهل به شمار می‌آمد.

کارکردهای این عشق هر چه بود پس از ازدواج به‌سرعت از میان می‌رفت یا به قول یکی از همان قهرمان‌ها «مناطق گرمسیری به مناطق معتدل» و «پرستش به قسمی دوستی» نزول پیدا می‌کرد. در این نقطه از چرخة زندگی زنان، آن عشق شورانگیز جملگی در خدمات روزمره‌ای که همسری به شوهر خود ارائه می‌داد تجلی می‌یافت. این شکل از وظایفِ همسران دوست‌داشتنی به‌صورت عمده‌ای در جزوات راهنمای خانه‌داری و مقالات زرد مجلات شرح داده می‌شد. اما پرسش اصلی که زنان خانه‌دار باید به آن پاسخ می‌دادند این بود که: «چگونه می‌توان آسایش و راحتی سرپرست خانوار را وقتی از سر کار خسته‌وکوفته برمی‌گردد فراهم کرد؟» و این هم پاسخ یکی از نویسندگان مرد به پرسش فوق! «[مگر یک مرد چه] می‌خواهد جز اینکه وقتی به خانه رسید تمام نیازهایش پیش‌بینی‌شده باشد، اجاق خانه گرم باشد و کوره تمیز زیر شعله‌های مسرت‌بخش آتش بسوزد. صندلی دسته‌دار قدیمی سر جای خودش باشد و اگر برای شما مشکلی پیش بیاید همسرت با طبعی زنانه می‌داند که شادی خفته در گلوگاهش شما را اغفال خواهد کرد و تمام ترس‌ها را با خود می‌شوید و می‌برد.» این تصاویر از خدماتی که یک همسر ارائه می‌دهد به‌وضوح مستلزم کار گسترده زنانه، نه‌تنها فعالیت‌های مربوط به خانه‌داری که اجاق خانه را گرم نگه می‌دارد و در حکم پناهگاه است، بلکه دربردارنده داشتن ذخایر انرژی عاطفی است که برای آرامش و شادی نان‌آور خسته خانه صرف می‌شود.

نویسندگان وقت ارائة خدمات فوق را فرای مسائل خصوصی در نظر می‌گرفتند. در نظر این نویسندگان، وقتی زنانگی پس از معنای خانه قرار می‌گیرد،[۲۰] پس لابد معنای اجتماعی حیاتی برای آن فرض شده است. اول آنکه، همسران خوب کسانی بودند که بیگانگی موجود مردان در مواجهه با نیروی کار را تسکین داده و سپس آن‌ها را با روحیه‌ای تازه به میدان رقابت روانه می‌کردند. در وهله دوم، یک زن می‌توانست شوهرش را از وسوسه‌ی عیاشی، از جمله نوشیدن الکل، قمار کردن و بی‌بندوباری که ممکن بود وی را از روند کار در بازارهای سرمایه‌داری منحرف کند و آسایش خانواده را برهم بزند، نجات دهد. هم‌زمان، خیل همسران خوب و سربه راه می‌توانستند مازادهای رقابتی را محدود کنند. حق با یکی از نویسندگان است وقتی می‌نویسد: «اگر همه چیز در خانه سر جایش باشد، دیگر نیازی نیست مرد را در بازار کار نظارت کنیم؛ چه، مردی که در عشق و مسائل عاطفی درون خانه اش بی نیاز و غنی باشد، به کمترین‌ها قانع است و برای سود ناچیز هم که شده کار می‌کند.»

طرق حفظ و نگهداری این سلطه همسرمابانه [سلطه‌ای که متکی بر قدرت زن در نگه‌داشتن شوهرش در خانه است] به طرز شایسته‌ای زنانگی مستلزم داشتن ظرافت و قسمی دغل‌کاری[۲۱] عاشقانه بود. نمونه بارز این مدل از رفتار زنانه در گفتار یکی از همسران تی.اس. آرتور[۲۲]، خانم پنروس[۲۳] نشان داده شده است. وقتی شوهر این خانم سعی می‌کند قرار ملاقاتی با برخی از تاجران بدنام در یک میخانه محلی بگذارد، وی با شوخی می‌گوید: «تو زندانی من هستی، و من اجازه نمی‌دهم بروی!» سپس دستان خود را به دور پیشانی حلقه می‌کرد و اوضاع بر وفق مرادش می‌شد.» مأموریت همسر در اینجا به سطح روان–جنسی هم کشیده می‌شود. آن‌چنان که جی. اف بارکر–بنفیلد[۲۴] اشاره کرده است، خوار شمردن ویکتوریایی تمایلات جنسی از سوی زنان شهوت بیش از حد مردان را سرکوب کرده و هزینه‌های گزاف انزال مردانه را پایین می‌آورد؛ چه، هم شهوت و هم انزال بی‌حدوحصر برای سلامتی مضر، برای صرفه‌جویی بورژوایی مخرب و برای اقتصاد ملی نیز زیان‌بار بود. اجر و مزد نهایی همة این خدمات زنانه به همسر و البته به ملت را می‌توان به این شکل توصیف کرد: هنگامی که شوهر از آشفتگی های زندگی و زخم‌های روحی به دور باشد، روح خود را تمام‌وکمال به شما عرضه خواهد کرد، غم و اندوهش را، چونان طفلی بر سینه مادرش، برایتان عیان کرده و اطمینان خواهد داشت که از تشویق و همدلی شما بهره خواهد برد. در چنین وضعیتی، این شما هستید که بابت رسیدن به مقام والای همسر وفادار دست از پای نخواهید شناخت.

چنین دیدگاهی در خصوص زنانگی پیامدهای عجیب‌وغریبی دارد: اول آنکه [به نظر می‌رسد] رضایت عمیق زن هنگامی فراهم می‌شود که آغوش پر مهر مادرانه‌اش برای همسرش گشوده باشد و در نقش یک مادر غیرجنسی او را پرورش و رشد دهد. عطف این دیدگاه، زنان واقعی فقط به منظور باروری و دستیابی به نقش مادری که اوج زنانگی قرن نوزدهمی است تن به آمیزش جنسی می‌دادند. البته این مقدس‌ترین جنبه‌ی زنانگی، همانند سایر جنبه‌ها از جمله نقشی که زن در عشق رمانتیک و زناشویی بر عهده داشت، امری نوظهور بود. در اواخر دهه ۱۸۳۰، اعتقاد راسخ بر آن بود که تربیت فرزند وظیفه‌ی پدر و مادر به‌صورت توأمان است. در کتب آموزشی پدران، توصیه‌هایی به مردان درباره مسئولیت پدرسالارانه شان و اینکه بر تربیت اخلاقی و تحصیلی فرزندانشان نظارت داشته باشند وجود داشت؛ آن‌ها خاصه دعوت می‌شدند که بر آموزش حرفه‌ای و موقعیت‌های شغلی پسران خود نظارت داشته باشند. بااین‌وجود، دیری نپایید که این ایده‌ها ذیل ستایش نقش مادری و مادر شدن به حاشیه رفتند. کتب آموزشی بیشماری در حوزة مادری و مجلاتی که خاص مادران بود اذعان می‌کردند که «وه! خالق هستی چه مقام و منزلتِ مسرت‌بخشی برای زنان ساخته است!» و «کدامین عشق و محبتی می‌تواند با عشق مادر و فرزندی برابری کند.» این‌چنین، مادری به‌عنوان «وظیفه و تنها وظیفه ای که زن برای آن آفریده شده بود» معرفی شد و مفهوم اجتماعی شدن فرزندان و نه صرفاً مراقبت جسمانی از نوزادان، برای اولین بار تحت لوای مفهوم مادری قرار گرفت. تعهدات جدید مادران مشتمل بر رژیم کامل تری از مراقبت های جسمی برای نوزادان و کودکان بود. از جمله این تعهدات می‌توان به کنترل دقیق بر بهداشت، رژیم غذایی، پوشاک و مسائل دیگر همچون رویش دندان ها، یبوست نوزاد و خود ارضایی اشاره کرد که در جرگه‌ی وظایف مادری قرار می‌گرفت. بااین‌وجود، مراقبت جسمانی از کودکان نسبت به نظارتی که مادر بر رشد اخلاقی فرزندش بر عهده داشت به‌وضوح از اهمیت کمتری برخوردار بود. نشریه گودی لیدی[۲۵] زنان را «سازندگان معبد انسانیت، کسانی که بنیان جلال و جبروت و یا شرمساری ابدی را می‌گذاشتند» می‌نامید. در نتیجه، این امپراطوری مادر بود که می‌توانست «سلطه‌ی تمام‌وکمال بر شخصیت بدون شکل نوزاد خود داشته باشد.»

برای دستیابی به این مسئولیت خطیر و شگفت‌انگیز، روشی تحت عنوان «تربیت آرام» به زنان آمریکایی آموزش داده شد. این روش نوید آن را می‌داد که با اعمال کنترل بر احساسات کودک و به میانجی آموزش شایستگی، کوشش، کنترل بر خود و حس وظیفه‌شناسی، مادر می‌تواند فرزندان خود را به اطاعتی مادام‌العمر وادارد. در واقع، اعتقاد راسخ بر آن بود که حتی یک نوزاد شیرخوار هم در ازای ازدست‌دادن عشق و گرمای آغوش مادر که به او وابستگی شدیدی دارد از این رهنمون‌ها پیروی خواهد کرد. این رهنمون‌ها این امکان را برای کودک فراهم می‌کرد تا با رسیدن به سن بلوغ و نوجوانی، زمانی که از آشیان گرم مادر خارج می‌شد، کماکان ارزش‌های مادر را در درون خود حمل کند. در نتیجه، هنگامی که زنان و مردان جوان در برابر وسوسه‌های دنیای بزرگسالی قرار می‌گرفتند، تصویر مادر در مقام یک ناظر، کسی که جان خود را همراه با عشق و فداکاری برای تربیت آن‌ها گذاشته بود و حالا با دیدن اینکه فرزندانش وسوسه می‌شوند می‌توانست زخم عمیقی بر وجودش وارد شود، آن‌ها از انجام هر عمل ناشایستی بازمی‌داشت. زنان باید بذر همان ملاک‌های سختگیرانه و عادات هوشمندانه‌ای را که به میانجی آن‌ها بر شوهرانشان نظارت داشتند در دل نسل بعدی می‌کاشتند.

همان‌طور که نقل‌قول زیر نشان می‌دهد نظریه‌های آنتیبلومی در خصوص تربیت فرزندان تأثیر شگرفی بر شخصیت زنان گذاشت. «حق مادری در جایگاه نخستین عشق فرزند، شهودش در تشخیص امیال و نیازهای کودک، تدبیر وی در کشف کوچک‌ترین خلقیات فرزندش، مهارتی که در شکل‌دادن به قلب فرزند دارد، جملگی نشانه‌هایی هستند که به ما ثابت می‌کنند که حق مادری از قدرت الهی سرچشمه می‌گیرد.» این مفهوم شهود زنانه و حساسیت عاطفی در بستر نقش اجتماعی تکاملی زنانه پدیدار می‌شود. در واقع، ویژگی‌های کلیشه‌ای زنانگی، مهارت‌های اجتماعی مفیدی بودند که زنان را در راستای خدایی کردن و هدایت مسیر رشد کودک مجهز می‌کردند. این نقش‌های اجتماعی زنانه زمانی ابداع شدند که دیگر تضمینی نبود که اطفال مشاغل و موقعیت‌های والدین خود، از جمله مشاغلی در مزارع و صنعت را به ارث ببرند. در این نقطه، فرایند اجتماعی‌شدن مشخصی لازم بود تا کودکان خرده‌بورژوا را برای آینده نامعلومی که در ساختار سیال و متغیر اجتماعی داشتند آماده کند؛ این کودکان باید برای زمانی که در تیررس نظارت والدین نبودند تربیت اخلاقی می‌شدند. بنابراین و حداقل عطف ادبیات رمانتیک دوره آنتیبلوم، زنانگی پیوند حیاتی ای میان عرصة کار خصوصی خانگی و عرصة کار عمومی برقرار کردند. زنانی که نقش همسر و مادر را در این دوره پذیرفته و آن را بسط دادند، توانستند جایگاه دو نسل از آمریکایی‌ها را، یعنی شوهران و پسرانشان را، در شرایط شغلی نظام سرمایه‌داری مستحکم کنند.

این همسران، پسران و دختران در موقعیت طبقاتی متمایز اما شکننده‌ای قرار گرفته بودند؛ نقطه‌ای که در تاریخ اجتماعی رو به پایان طبقه متوسط وضعیتی مبهم داشت. هر نسل شاهد پیشرفت در تولید و توزیع در مقیاس کلان و در نتیجه شاهد کاهش رتبه تولیدکنندگان کالاهای خرد و تجار کوچک بود. در پایان قرن نوزدهم، اکثر آمریکایی‌ها دیگر اختیار واحدهای تولیدی خود اعم از مزارع، ابزار پیشه‌وری و یا کالاهای دکان‌هایشان را نداشتند. به طور خلاصه، خرده‌بورژوازی پیش از دوران آنتیبلوم به‌صورت پیوسته در صفوف مزد بگیران و کارگران حقوق‌بگیر جذب می‌شد. کسانی که موقعیت مالی مرفه‌تری در این ساختار شغلی داشتند – از جمله می‌توان به کارمندان، متخصصان، عاملان کسب و کار و تجارت اشاره کرد– به‌صورت فزاینده‌ای منزلت خود و جایگاه طبقة متوسط را از حیث رفتار، شهرت و الگوی زندگی خانوادگی، چه در عرصة خصوصی و چه در مقام مصرف‌کننده، رصد می‌کردند.[به نظر آنان] سنجش فرهنگی این اصالت و همچنین امکانات مادی طبقه متوسط از جمله خانه‌های آراسته، سالن‌های تزیین‌شده و کودکان سالم و شاداب جملگی گواهﹺ اصالت کار زنان خانه‌دار بود. به‌ عبارت‌ دیگر، تولیدات کار زنان هم وزن مشاغل یقه‌سفید نشانه‌ای از طبقه متوسط بود و کار زنان در نقش مادری رفته‌رفته جایگاه نقش مردان در تعیین موقعیت طبقاتی فرزندان را از آن خود می‌کرد. به این اعتبار، موقعیت اجتماعی یک پسر دیگر تنها با ارث بردن از اموال پدرش تعیین نمی‌شد، بلکه آن‌چنان که دان و بردستریت[۲۶] آن را «منش و شهرت» می‌نامیدند، آشکارا محصول اجتماعی‌شدن در درون دامان مادر بود. به‌عبارت‌دیگر، زنان می‌توانستند شخصیت پسران و دختران خود را به‌گونه‌ای شکل دهند که عادات و خلق‌وخوی خانواده طبقه متوسط به نسل بعدی انتقال یابد. ازاین‌رو، تمام این مسائل حامل این پیام است که زنانگی ممکن است آخرین پیوند با سرمایه‌داری را ایجاد کرده باشد؛ این پیوند نقش مهمی است که زنان خانه‌دار و مادران در شکل‌گیری طبقة متوسط آمریکایی داشته‌اند.

آیا زنان صرفاً عروسکان خیمه‌شب‌بازی نویسندگان داخلی بودند که افکارشان به‌سادگی و با این فرض که نقش‌های خدماتی اما درجه دومی در جامعة صنعتی دارند دست‌کاری می‌شد؟ زنان خود این نقش‌ها را چگونه می‌فهمیدند؟  برای فهم این نظرگاه تاریخی–اجتماعی، موقعیت اقتصادی زنان را در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم باید در نظر داشت. در این دوران، کشاورزی در حال بدل‌شدن به یک بنگاه تجاری رو به رشد بود؛ تجارت نیز در حال گسترش بوده و ساختار شغلی اشکال متفاوت به خود می‌گرفت. بااین‌وجود، فرصت های پیشرفت تنها در دست کسانی که حق مالکیت، کنترل و واگذاری اموال را داشتند، یعنی تنها در اختیار مردان بالغ قرار داشت. هم‌زمان، بازار تولید کالا عملکردهای ابتدایی تولیدِ زنان در اقتصاد خانگی، از جمله تولید پارچه را در خود جذب می‌کرد. این جابه‌جایی نیروها بسیاری از زنان و اغلب آنانی که در پی احیای کار خود بودند را به‌سوی تاسیس انجمن‌های خیریه و جمع‌های مصلحت اندیشانه سوق داد. زنان در بسیاری از این انجمن‌ها، من‌جمله انجمن‌های کودکان یتیم و خیریه‌ها، نقش‌های والایی در تغییر رویه‌ی جامعه بر عهده گرفتند. به‌علاوه، زنان اغلب در چنین فعالیت‌های جمعی و خودگردانی بود که دست به تدوین برخی از اصول زنانگی واقعی زدند.[برای مثال] انجمن های مادران در اوایل سال ۱۸۱۵، بسیار پیش‌تر از تولید انبوه جزوات راهنمای تربیت کودک، برای بررسی و کشف روش‌های فرزندپروری گرد هم آمده بودند. انجمن زنان اعتدال‌گرا و انجمن اصلاح اخلاقی نیز این حکم پرطرفدار را که زنان به میانجی قیمومیت اخلاقی خانگی می‌توانند شوهران و پسران خود را کنترل و آنها را از هر آلودگی‌ای پاک سازند، بسیار قبل‌تر پیش‌بینی کرده بود. سرانجام آنکه، این زنان بودند که بخش عمده‌ای از ادبیات مربوط به عرصه خصوصی و خانگی که شرح آن رفت، نوشتند؛ همین زنان بودند که کار خود را با سیل اشعار عاشقانه در روزنامه‌های اوایل قرن نوزدهم آغاز کرده و بازار رمان‌های پرفروش دهه‌های ۱۸۵۰ را رونق بخشیدند. ازاین‌رو، زنان خودشان نقش به‌سزایی در ساختن ویژگی‌های زنانه و نقش‌های اجتماعیِ همراه آن که جنس‌شان را در این نظام تمایز جنسی نوین مفروض می‌گرفت، ایفا کردند.

اگرچه ممکن است این پیشروی‌ها در نظر ما در حکم پیشآهنگ رازوارگی زنانه جلوه کند، اما باید آنها را در پرتو گزینه‌های موجود برای زنان و در چهارچوب محدودیت‌های تاریخ در نظر گرفت. زنانگیِ دوران آنتیبلوم، فارغ از میراث مخرب‌اش، به زنان آن دوران یک جور حس شخصی ارزشمندی و مفیدبودگی اجتماعی می‌بخشید. مکتب «نفوذ زنان» آنتیبلومی نیز هم دربردارنده پاداش‌های افتخارآمیز برای زنان بود و هم قدرت اجتماعی را به آنان وعده می‌داد. این مکتب درعین‌حال امکان کناره گیری از جهان مردانه را فراهم می‌کرد که از همه جهات و به طرز بی‌رحمانه‌ای ترسناک بود. زنان این دوره با کمک یکدیگر و تحت پوشش بازنشستگی خانگی اتحادیه‌های حمایتی ایجاد کردند. علاوه بر این، آیین «زنانگی واقعی» اندکی رهایی و گهگاهی گریز از تضادهای تبعیض جنسی را برای زنان به همراه داشت. در واقع، همان ادبیاتی که زنانگی را القا می‌کرد خود مفرهای تزکیه‌گرایانه[۲۷]ای برای تنش‌های ذاتی درونی‌اش نیز فراهم می‌آورد. اضطراب حاصل از سرنوشت فرد در بازار مکاره‌ی ازدواج می‌توانست با پایان خوش یک داستان عاشقانه تسکین داده شود، در حالیکه خصومت نسبت به ابژه مردانه‌ی آن گریز عاشقانه در به‌ تصویر‌ کشیدنِ قهرمانان نادان، خبیث و ناتوان پنهان می‌شد. البته گاهی اوقات در این ادبیات زنانه بدبینی و سویه‌های هجوآمیز نیز به کار می‌رفت. برای مثال زنان می‌توانستند به مشکلات خود همراه با سارا پایسون ویلیس[۲۸] بخندند. ویلیس با نام مستعار فانی فرن[۲۹]، مقالاتی تحت عنوان «چگونه شوهر خود را مدیریت کنیم» می‌نوشت و در آن مردان را «گربه‌های ملوسی» می‌خواند که بدان وسیله می‌توانستند به طریقه‌ی زیر کنترل شوند : «وقتی می‌خواهید مردی رو به جلو حرکت کند، تقه‌ای بر پشتش بزنید.» فانی فرن همچنین با توصیف ازدواج به‌مثابه «سخت‌ترین راه به روی زمین برای امرار معاش» تناقضات حذف زنان از عرصه تولید خصوصی را در نوشتار خود به تصویر می کشید.

این‌چنین و به‌صورت هم‌زمان، نویسندگان همچون فانی فرن به میانجیِ گرفتن ژست‌های زنانه و مورد خطاب قرار دادن مخاطبان زن، مقام ادبی حرفه ای به دست آوردند که در تاریخ جنس شان بی‌سابقه بود. زنان دیگر با تکیه بر معیارهای نوع‌دوستی زنانه بنگاه‌های اقتصادی و اجتماعی چشم‌گیری به راه انداختند. به‌عنوان‌مثال، گروه کوچکی از زنان در بوستون[۳۰] ده‌هزار خانواده را تحت پوشش خود قرار داده و در تاریخ سی‌ساله‌ی خود، بیست و دو هزار دلار صرف امور خیریه کردند. همچنین، انجمن زنان سرپرست نیویورک[۳۱] به ۲۰۰۰ زن و بیش از ۱۵۰۰ کودک در یک دوره‌ی پنج‌ساله پناه دادند. این انجمن‌ها و شرکت‌های زنانه در مقیاسی بود که با کار بسیاری از سرمایه‌داران مرد رقابت می‌کرد.

زنان آنتیبلوم به جای عمل‌کردن بر مبنای آن مفروضات زنانه‌ای که قند هر محفل بود، با تکیه بر نقش‌های کوچک خود مجرایی برای دست‌یابی به آسایش یافتند و به دنبال فرصت‌هایی برای گسترش افق‌های خود بودند. ازاین‌رو، اینکه جنس زن را منفعل و آن را نسخه‌ی تقلیدی هدایت‌شده از سوی سرمایه‌داری مردانه تصویر کنیم از اساس خطا است. در واقع، باید این مفهوم را پذیرفت که زنان در شکل‌گیری نظام سرمایه نقش محوری و خودگردانی ایفا کردند. به‌علاوه، برخی از زنان دوران آنتیبلوم آگاهانه با تناقضات زنانگی روبرو مقابله کردند. اولین جنبش زنان آمریکا در اواسط همین دوران یعنی درست زمانی که مفهوم زنانگی در حال تعالی یافتن بود رخ داد. از سویی دیگر، وقایع سانکا فالز[۳۲] در سال ۱۸۴۸ نشان دهنده پیچیدگی بیشتری میان زنانگی و سرمایه‌داری صنعتی بود. هنگامی که موقعیت زنان خاصه در قالب کلیشه‌های موجود به‌صورت کامل به رشته سخن درآمد، مشاهده ی تمام‌وکمال نابرابری جنسی و تعرض به آن کاملاً امکان‌پذیر شد. اینکه جنبش زنان همچنان به راه خود ادامه داده و حتی از اهداف بورژوایی خود کوتاه آمده است، سرسختی زنانه و محوریت نقش خانگی زنان را در ساختار سرمایه‌داری پیشرفته نشان می‌دهد.

بسیاری بر این عقیده‌اند که ویژگی‌های اساسی زنانگیِ مدرن در آمریکای پیش از جنگ و به‌صورت مستقیم پیرامون مصائب کارآفرینان کوچک و سرمایه‌داران خرد در مراحل اولیه سرمایه‌داری صنعتی شکل گرفته است. این زنانگی در اصل از هسته اولیه کار سرمایه‌داریِ کاملاً صنعتی‌شده، یعنی پرولتاریا بسیار دور بود. بااین‌حال، این طبقه (کارآفرینان کوچک و سرمایه‌داران خرد) در دهه ۱۸۵۰ به ابعاد قابل‌توجهی رسیده بود و ازاین‌رو باید در محدوده هر تحلیلی از مفهوم زنانگی قرار بگیرد؛ هرچند که این نیروی کار زنانه مورد عنایت مخاطبان اولیه ادبیات زنانه آنتیبلوم، یعنی زنان سفیدپوست آمریکایی قرار نگرفت. تا سال ۱۸۶۰ تعداد یانکی‌ها[۳۳] در ردیف کارگران غیرماهر کارخانه‌ها، از مهاجران بسیار بیشتر بود و پس از این دوران زنان سفیدپوست بومی آمریکایی به‌ندرت وارد بازار نیروی کار شدند. در برخی از موارد، مانند صنعت نساجی، زنان مهاجر اکثریت نیروی کار صنعتی را تشکیل می‌دادند. زنانی که از کشورهایی مانند ایرلند و بخش فرانسوی‌نشین کانادا می‌آمدند، پست‌های کارخانه‌ای که زمانی دختران یانکی در آن مشغول به کار بودند، را به دست می‌گرفتند و نقش اصلی کار زنان در بخش صنعتی‌شدن سرمایه‌داری را ایفا می‌کردند. این زنان نماینده سهم قابل‌توجه، مستقیم و زنانه‌ای از نیروی کار بودند که موجبات رشد صنعتی آمریکا را فراهم آورد.

بااین‌وجود، دسته‌بندی زنان طبقه کارگر بر حسبِ عضویتشان در میان نیروی کار پرولتاریا از اساس اشتباه خواهد بود. در قرن نوزدهم از هر پنج زن تنها یک زن خارج از خانه استخدام می‌شد؛ رقمی که احتمالاً نشان‌دهندة کاهش تولید زنان از زمان رشد اقتصاد خانگی بود. خیل زیادی از زنان کارگر همان خدمتکاران خانگی بودند؛ یعنی عموماً به‌عوض کارخانه‌ها در خانه کار می‌کردند. به‌علاوه، تقریباً تمامی این زنان پس از ازدواج از نیروی کار دستمزدی بازنشسته شده و اگر هم می‌خواستند کمک مالی به خانواده کنند این کار را با ماندن در خانه و شستن، روبیدن و انجام کارهای کوچک می‌کردند. بنابراین، اگرچه زنان مهاجر و/یا همسران طبقه کارگر به‌وضوح بیشتر از زنان و دختران خرده بورژوا به نان‌آوری در خانه عادت داشتند و با شرایط مشاغل صنعتی آشنا بودند، اما به دو دلیل صلاحیت لازم برای عضویت دائم در طبقة پرولتاریا نداشتند؛ اول به دلیل وقفه‌ای که ازدواج در کار آن‌ها ایجاد می‌کرد و دوم به سبب خانگی بودن مشاغل سودآورشان.

خدمات خاص زنانه حتی در پایین‌ترین سطوح ساختار طبقاتی جامعه، جایی که زنان نیازهای شخصی دیگر کارگران، شوهران، پسران و دختران خود را برآورده می‌کردند، موردنیاز بود. بااین‌وجود بعید است که این کارکردهای اجتماعی به شیوه و ذیل سیطره موقعیتِ زنان خرده‌بورژوا جامه عمل به تن پوشیده باشد. منابع مالی محدود زنان طبقه کارگر اغلب آنان را وامی‌داشت تا نیروی کار فیزیکی را جایگزین قدرت خرید طبقه متوسط کنند. برای مثال، زنان خانه‌دار طبقه کارگر مدت‌ها پس از آنکه همتایان طبقه متوسط‌شان برای رفع نیازهایشان به داروخانه‌ها و مغازه‌ها رجوع می‌کردند، کماکان دام خود را پرورش می‌دادند و داروهای خانگی مصرفی خود را می‌ساختند. مشابه آن، نقش باروری زنان از حیث توان جسمی در خانواده‌های طبقة کارگر سنگین‌تر از طبقات دیگر بود. نرخ بالای زادوولد زنان مهاجر طبقه کارگر که همواره بسیار بالاتر از زنان طبقه متوسط بود گواه کار طاقت‌فرسای زنان در تولید نیروی کار مزدبگیر اضافی بود که خانواده‌های طبقة پایین را سرپا نگاه می‌داشت[۳۴]. بااین‌حال، شباهت‌های ساختاری بین زنانگی طبقه کارگر و طبقه متوسط تفاوت‌های تصادفی آن می‌چربد. واقعیت این است که زنان هر دو طبقه رابطه زنانه مشخصی را با سرمایه‌داری صنعتی حفظ کردند. همسران کارمندانِ بانک و عوامل کارخانه به شکل یکسانی نقش‌های حیاتی خود را در قرن نوزدهم و در حاشیه تولید صنعتی، به‌ دور از ارتباط با پول نقد و گرفتن دستمزد ایفا کردند.

به‌صورت زنان در سایه خانه‌داری، خدمات اجتماعی و اقتصادی بی‌شماری انجام دادند که نه مزد شوهرانشان و نه سرمایه کارفرمایان قادر به ارائة آن‌ها نبوده و میلی به انجام آن‌ها نداشتند؛ کار آراستن خانه‌های طبقه متوسط یا تمیزکردن آشپزخانة خانه‌های مسکونی، تاریخ پنهان نه‌تنها زنان بلکه نظام سرمایه‌داری را نشان می‌دهد. به این اعتبار، فارغ از موقعیت طبقاتی مردان آمریکایی داشتند، قدرت روزانه کارکردن و بازتولید نسل دیگری از کارگران به مشارکت با زنان بستگی داشت. زنان هر دو طبقه کارگر و متوسط با ارائه این خدمات را به مردان نان‌آور، به مجموعه‌ای از روابط اجتماعی مشترک نیز شکل می‌دادند. اصطلاحات متعددی برای دسته‌بندی این فرایند به کار رفته است که از جمله آن‌ها می‌توان به بازتولید نیروی کار، شیوه‌های تولیدمثل و روابط اجتماعی میان جنس‌ها اشاره کرد. هر یک از این عبارات حوزه وسیعی از فعالیت‌های خصوصی، خانگی و زنانه را مشخص می‌کنند که درحالی‌که خارج از بخش تولیدی بودند برای صنعتی‌شدن سرمایه‌داری ضروری به حساب می‌آمدند. بنابراین، اجازه می‌خواهم که عنوان آخر قرن نوزدهم را برای توصیف زنان به کار بگیرم. این عنوان در مجله تاج گل بانوان[۳۵] در سال ۱۸۵۲ پدیدار شد و رابطة زنانگی و سرمایه‌داری صنعتی را به‌سادگی با نامیدن زنان به‌مثابه «تولیدکنندگان جامعه» توصیف کرد.

*مری پی. رایان در دانشگاه ایالتی نیویورک، در بینگهامتون (Binghamton) آمریکا تدریس می‌کند و نویسنده‌ی کتاب زن‌بودگی در آمریکا از زمان استعمار تا عصر حاضر (واشنگتن: انتشارات ویوپوینت Viewpoint، ۱۹۷۵) است. وی در زمان نگارش این مقاله مشغول تکمیل رساله‌ای درباره‌ی تاریخ اجتماعی زنان، خانواده و سرمایه‌داری صنعتی متقدم در یوتیکا Utica در نیویورک در حدفاصل سال‌های ۱۸۰۰ تا ۱۸۷۰ بوده است.

پی‌نوشت‌ها